Alvarleiki Grímseyjarferjumáls

Grímseyjarferjumálið snýst ekki um venjulegan yfirdrátt eða umframkeyrslu á fjárlögum og enn síður um það hvort gott skip hafi verið valið. Mál þetta snýst um það hvort fjármálaráðherra geti ráðstafað fé úr ríkissjóði án atbeina Alþingis,- þ.e. hvort ráðstöfun úr ríkissjóði sé einkamál fjármálaráðuneytis.

Á hverju ári fara fjölmargir fjárlagaliðir fram yfir veittar fjárheimildir og það er vitaskuld alvarlegt mál. En þar er þó um það að ræða að verkefni sem hafa hlotið formlegt samþykki Alþingis og ákveðinni upphæð ætlað til verksins.

Engin fjárveiting = engin framúrkeyrsla
Í Grímseyjarferjumálinu eru ráðist í verk sem hefur ekki fengið lögformlega afgreiðslu á fjárlögum og hvergi hægt að benda á að tiltekinni upphæð hafi verið varið til verksins. Eina viðmiðið er minnisblað á ríkisstjórnarfundi. Um það snýst gagnrýni Ríkisendurskoðunar sem sér ástæðu til að „gagnrýna harðlega" málsmeðferðina og segir ennfremur um ráðslag fjármálaráðuneytisins:

„Að mati Ríkisendurskoðunar stenst þessi aðferð á engan hátt ákvæði fjárreiðulaga og getur ekki talist til góðrar stjórnsýslu."

Ráðherrar sem taka gagnrýni ekki alvarlega
Ef framkvæmdavaldið tæki þessa gagnrýni alvarlega og ef fjárlaganefnd hefði borið gæfa til að taka undir með Ríkisendurskoðun þá væri mál þetta í allt að því viðunandi farvegi. En því er ekki að heilsa.

Sjálfur fjármálaráðherrann, Árni Mathiesen, leggur þegar í sumar í opinbera ritdeilu við ríkisendurskoðanda Sigurð Þórðarson um málið. Slík opinber deila milli ráðuneytis og eftirlitsstofnunar þingsins er algert fádæmi í stjórnsýslu vorri og þó víðar væri leitað.

Heimasíða hæstvirts iðnaðarráðherra Össurar Skarphéðinssonar er líka mikið fádæmi þó með öðrum hætti sé. Þar er í sumar skrifað um málið í strákslegum varnarpistil fyrir ráðslagi framkvæmdavaldsins sem helst má skilja sem svo að hefð sé nú komin á það að ráðherrar hundsi Alþingi og Stjórnarskrá.

Meirihluti fjárlaganefndar undir forystu Samfylkingar kemur svo með þriðja innslag þessa máls í nýliðinni viku þar sem því er haldið fram að skerpa þurfi á reglum og vinnulagi eins og um smámuni sé að ræða. Nefndin tekur ekki undir með ríkisendurskoðun heldur sníður sér til þann sannleika að hér hafi bara vantað reglur, án þess að nefna hvaða regluskortur það er. Í munnlegri málsvörn meirihlutans var því haldið fram að um þetta mál séu skiptar skoðanir meðal lögfræðinga. Nú eru til virtir lögfræðingar hallir undir Sjálfstæðisflokk en enginn þeirra gefur sig nú fram til varnar í þessu máli. 

Meint skilningsleysi ráðherra
Allt er þegar þrennt er var sagt í minni heimasveit en á ekki við hér því svo er Samfylkingu í mun að verja samstarfsflokk sinn í þessu einstaka máli að um helgina kemur Kristján L. Möller fram og læst nú ekki skilja skýrslu Ríkisendurskoðunar.

Um leið og ráðherrann flytur síðbúna og sjálfsagða afsökun vegna fyrri orða um málið kveður hann upp úr með það að mistökin í máli þessu hafi aðallega legið hjá Siglingamálastofnun, Vegagerð og Samgönguráðuneyti.

Meiri firru er eiginlega ekki hægt að hafa uppi um þetta mál sem allt veltist í reynd um þann gerning fjármálaráðuneytis að gefa ótakmarkaða heimild til fjárausturs úr ríkissjóði þegar skrifað er uppá hina einstöku heimildargrein 25. nóvember 2005: „Hafi Vegagerðin ekki svigrúm til þess að nýta ónotaðar fjárheimildir mun fjármálaráðuneytið heimila yfirdrátt sem þessari vöntun nemur." 

Óeðlilegt útboð
Eftir þessa heimild, sem vart á sér fordæmi er í raun og veru haldlaust að tala um að kostnaður við ferjuna hafi farið framúr fjárheimildum. Heimildin var takmarkalaus og í því liggur hin algera sérstaða þessa máls og agaleysi bæði hjá opinberum stofnunum og við afar sérstætt útboð á endurbótum á skipinu.

Við upphaf endurbóta eru áhöld um að hin hafnfirska skipasmíðastöð VOOV sé með jákvæða eiginfjárstöðu. Hún verður samt óvart fyrir valinu þrátt fyrir að eiga aldrei löggilt boð í verkið.
Umsögn Ríkisendurskoðunar er því líkust að sagt sé frá stjórnarfari í fremur broguðu þriðja heims ríki:

„Almennt á það við í samningum sem þessum að óskað er tilboða frá verksala í aukaverk og síðan gerður formlegur samningur á grundvelli þeirra. Ákvæði þessa efnis er í samningum um endurbætur á nýrri Grímseyjarferju. VOOV hefur nær aldrei skilað formlegum tilboðum í aukaverk þrátt fyrir ítrekaðar tilraunar eftirlitsaðila til að fá slík tilboð. Verkin hafa þrátt fyrir það verið unnin og Vegagerðin greitt fyrir þau, þó að henni hafi nær undantekningarlaust þótt þau mjög dýr og jafnvel þótt formlegir reikningar hafi ekki borist." 

Til hvers er eftirlit?
Nú þegar þrír ráðherrar og meirihluti fjárlaganefndar sjá ástæðu til að meta áfellisdóma Ríkisendurskoðunar sem léttvæga hljótum við hin að spyrja hvort það sé þá til nokkurs að halda úti hlutlausri eftirlitsstofnun með hinu sterka framkvæmdavaldi á Íslandi!

(Áður birt í Morgunblaðinu 29. sept.2007)

Athugasemdir

[Ari Guðmar Hallgrímsson, 29.9.2007 kl. 20:50]

Ég er að mestu sammála því sem hér er skrifað,en svona er pólitíkin.

í Ríkisstjórn er allt "leyfilegt", í stjórnarandstöðu eru allar gerðir stjórnar óleyfilegar,þetta er ýkt dæmi sem þó er heilmikill sannleikur í.Nú vill svo til að Framsókn er í stjórnarandstöðu og er að skamma Samfylkinguna fyrir svipaðar gerðir, og hún gerði á sínum tíma.

þetta er ekki spurning um rétt eða rangt í þessu tifelli,bara hvoru megin við borðið er setið

[Magnús Jónsson, 30.9.2007 kl. 00:13]

Bjarni hvar nálgast venjulegur maður skírslu ríkisendurskoðunar, er netfang þar sem allir geta skoðað.

Kveðja Magnús

[Magnús Jónsson, 30.9.2007 kl. 00:18]

Erlingur, hvaða dóma hefur Þorsteinn Pálsson á sér, rifjaðu það upp fyrir okkur fávísa blogglesara :)

kveðaj Magnús

[Einar Vignir Einarsson, 30.9.2007 kl. 13:17]

Sæll Bjarni.

Ég er kannski sá fyrsti sem fór að fjalla um þetta Grímseyjar mál á blogginu.  Ég er þér eignarlega þakklátur að hafa tekið þetta mál uppá þína arma flokksbróður kær.  Þetta mál er orðið miklu meira en góðu hófi gegnir og það er merkilegur hlutur að engin ber ábyrgð á einu né neinu.  Þetta sukk í kringum þessi tvö má hest húsamálið og Grímseyjar málið er það ekki nægilegt brot hjá Árna Matt???  Mér finnst líka brandari ársins er aðkoma núverandi Samgönguráðherra að málinu!!!!!!!!!!  mér finnst hún aumkunarverð og ég spyr sjálfan mig oft, hvort maðurinn sé ekki að vita til hvers hann er í þessu embætti???  Svo hrikalega hefur hann gert í sig í þessu máli og hvað hann er vanmáttugur í því sem hann er að gera.

Hitt er annað mál að öll vitum við að svona sukk viðgengst í öllum flokkum hvaða nafni sem þeir nefnast en það bætir ekki þetta mál, en þetta mál á að verða til þess að taka fyrir svona sukk allstaðar, við eigum ekki að lifa í svona bananalýðveldi.

[Bjarni Harðarson, 30.9.2007 kl. 21:59]

sæl öll

1. magnús: skýrslu ríkisendurskoðunar má finna á vef stofnunarinnar, þar er hún í pdf skjali en svo má örugglega líka panta hana í pappírseintaki frá stofnuninni...

2. gunnar: ég hef ekki fundið snertifleti framsóknarflokksins við grímseyjarferjumálið og það hafa aðrir ekki heldur. mér þykir ósennilegt að sekt okkar frammara liggi einhversstaðar án þess að nokkur verði til að benda á hana,- nóg hafa marshallar þessa lands reynt til að teygja og toga þessa umræðu útum víðan völl og burt frá íhaldinu. það að segja þeir bara hljóta að vera til er frekar slakur rökstuðningur...

[Haraldur Haraldsson, 30.9.2007 kl. 22:51]

Bjarni stattu þig þarna vel!!!!/þetta mál er eitt klúður,og auðvitað verða menn að bera ábyrgð á þessu/þetta mál verðu ekki gleymt i næstu kosningum/ Halli Gamli

[Högni Jóhann Sigurjónsson, 30.9.2007 kl. 23:08]

Hættu þessu ferjuveseni Bjarni og snúðu þér að Suðurlandi td. Suðurlandsvegi austur að Þjórsá, studdu ölfusinga í að fá stórskipahöfn í Þorlákshöfn, athugaðu hvort þú getir gert gagn í Kjalvegarundirbúningi og svo alla innansveitavegina sem eru að verða ónýtir í höndunum á vegagerðinni að ég ekki tali um elliheimili og aðstæður aldraðra og fatlaðra á Suðurlandi ofl.ofl.ofl.ofl. Bjarni og aðrir þingmenn Suðurlands fariði að vinna látiði okkur sjá eitthvað eftir ykkur.

[Guðmundur Björn, 1.10.2007 kl. 06:22]

Erlingur: Eru þetta erfiðir tímar hjá þér?

[Magnús Jónsson, 1.10.2007 kl. 21:58]

Var að lesa skírslu Ríkisendurskoðunar um Grímseyjarferjuna og er mikið hissa, hvernig í ósköpunum er hægt að klúðra svona miklu þegar svona margir koma að einu og sama málinu. Í skírslunni blasir við að hvað eftir annað er varað við að ekki sé ráðlegt að kaupa þessa ferju án ítarlegrar skoðunar, ástandið á henni er sagt vægast sagt lélegt, hún sé í lélegu viðhaldi og líkst til illa smíðuð í þokkabót, ekki talin meira virði en 600.000 til 700.000 evrur, svo er hún keypt á 923.000 pund sem lætur nærri að sé um það bil 1.300.000 evrur, ja hver andskotin gengur hér á segi ég bara. Svo er bara vaðið áfram eins og naut í flagi Fjármálaráðherra hagar sér eins og hann eigi ríkissjóð alveg enn, hann telur alveg óþarft að spyrja einn eða nein í hvaða vitleysu hann sólundar almannafé, að lokum skora ég á alla að lesa skírslu Ríkisendurskoðunar um þetta neyðarlega mál allt saman, vonandi verður það mönnum að víti til varnaðar en ekki eitthvað sem ráðamenn þjóðarinnar telja sig stolta af að verja.

[Magnús Jónsson, 1.10.2007 kl. 22:14]

Afsakið smá villa hjá mér hér að ofan átti að vera 600 til 700þúsund pund ekki evrur .

kveðja Magnús

[Bjarni Harðarson, 2.10.2007 kl. 12:29]

sæll kjartan - ég er alveg sammála þér að þetta á yfirleitt ekki að fara milli mála hvort eigið fé er jákvætt eður ei, - en í þessu máli gerist það engu að síður eins og eftirfarandi ummæli ríkisendurskoðunar sýna, bein tilvitnun í skýrsluna góðu: 

 "...Næstlægsta tilboðið átti Vélsmiðja Orms og Víglundar ehf. (VOOV) en þar sem fyrirtækið uppfyllti ekki kröfur um jákvætt eigið fé var það ekki talið gilt. Það hljóðaði upp á rúmlega 1,3 m. evra, þ.e. um 99 m.kr. á þeim tíma. Í framhaldinu var farið í skýringarviðræður við VOOV án skuldbindinga um tilboðið og fyrirtækinu gert ljóst að það þyrfti að uppfylla framangreinda kröfu. Í viðræðunum kom í ljós að VOOV höfðu m.a. gert mistök við tilboðsgerðina varðandi ýringarkerfi og kostnað við hallaprófanir. Af þessum ástæðum var ákveðið að fella þessa þætti út úr útboðinu. Þá lagði löggiltur endurskoðandi VOOV fram yfirlýsingu um að eigið fé fyrirtækisins væri jákvætt og í framhaldi af því var verksamningur undirritaður hinn 6. apríl 2006..."

[Guðmundur Stefánsson (IP-tala skráð) 2.10.2007 kl. 20:14]

Sturlu glöp ef gáð er að:

Grímseyjarferjan.

Raunabesta ráð er það:

Að reyna að berj'ann.

 GSt.

Í alvöru að tala: Það þarf að halda uppi gagnrýni á þetta mál, þá kemur svona lagað síður fyrir aftur.